Voor onze 10-daagse retraites is er veel animo van zorgprofessionals werkend in de GGZ. We hebben psychiaters, psychotherapeuten, psychologen en veel andere hulpverleners gezien. Daar ben ik oprecht blij mee. Er is namelijk zoveel behoefte aan een ruimer denkkader in de reguliere zorg.
Wat mijn collega ‘complementaire’ zorgverleners wel zullen herkennen is dat we zo vaak mensen zien die zich niet gehoord hebben gevoeld in de GGZ. Sommigen zeggen nooit meer terug de GGZ in te willen. In hun beleving komt het erop neer dat dit hen eerder terug heeft geworpen dan geholpen. Deels is dit terecht omdat het vaak heeft te maken met onvoldoende afstemming op het ervaring waar deze mensen doorheen gaan. Maar vaak heeft dit ook te maken met de onvolkomenheden van het systeem.
Begrijp me niet verkeerd. Er is ontzettend veel kennis en ervaring in onze reguliere geestelijke gezondheidszorg met een hoge kwaliteitsstandaard. Het heeft er vaak meer mee te maken dat er vanuit de geldende paradigma’s weinig ruimte is om verder te kijken dan de protocollen toelaten. Deze onmacht hoor ik veel bij mijn ‘reguliere’ collega’s. Ze worden bijvoorbeeld getraind om zich vooral mentaal-empatisch te verbinden met hun cliënten maar niet emotioneel. Dit is ergens wel te begrijpen omdat de lijdensdruk van hun cliënten extreem hoog is. Het is niet voor niets dat het grootste afbeuk-risico van een GGZ-profesional ‘secundaire traumatisering’ is. Eén van mijn opleiders bij CELEVT, Eric de Soir heeft hier een inzichtgevend artikel over geschreven.
Een ander schrijnend voorbeeld van een falend systeem is het verhaal van Psychologe Nicole die euthanasie als enige uitweg ziet, door een reeks van verkeerde diagnoses en onbekwame behandelaren, bevoogdende zorgverzekeraars en sjoemelende managers. Als je de berichtgevingen een beetje volgt is het duidelijk dat dit het topje van de spreekwoordelijke ijsberg is. Vaak hoor ik de onmacht en het onvermogen waarmee zorgverleners te maken hebben in het behandelen van hun cliënten.
Dit kan anders en moet anders kunnen.
Naar mijn mening is het noodzakelijk om je wèl emotioneel empatisch te kunnen verbinden met het lijden van de cliënt omdat het trauma altijd op de hechting zit. Mensen hebben (c)PTSS of een dissociatieve stoornis ontwikkeld, niet alleen vanwege de traumatiserende gebeurtenis, maar vooral doordat belangrijke mensen in hun leven er niet voor hen waren. Hechtingsfiguren die hen op hadden moeten vangen, hebben hen juist in de steek zijn gelaten, of hebben hen zelfs veroordeeld na deze traumatiserende gebeurtenis(sen). Daarom is het essentieel dat je je als professional met eindeloos veel compassie weet te verbinden met het lijden van je cliënten, en tegelijkertijd jezelf weet te reguleren met voldoende zelfinzicht wanneer je met deze doelgroep werkt.
Hoe dit kan, leer je bijvoorbeeld tijdens een Somatic Experiencing opleiding. Hierin word je drie jaar lang getraind in het reguleren van jezelf wanneer je wordt blootgesteld aan de soms gruwelijke verhalen die je over je heen krijgt. Je leert als therapeut te heen en weer te ‘pendelen’ tussen het lijden van de ander en je eigen reacties hierop. Deze reacties leer je vervolgens af te laten vloeien via je eigen zenuwstelsel. Zo reguleer je jezelf èn co-reguleer je de ander. Op deze manier krijgt het zenuwstelsel van de cliënten alsnog de boodschap dat het veilig is, wat één van de primaire voorwaarden is voor de verwerking van de traumatische herinneringen.
Tijdens een vipassana retraite train je jezelf meer dan 10 uur per dag om liefdevol in het ‘hier en nu’ te blijven met alles wat zich aandient. En dit is niet alles, je doet ook fundamentele inzichten op in wat heilzaam is en onheilzaam. Je gaat je eigen onheilzame patronen zien waardoor deze beetje bij beetje oplossen in het zuiveringsproces wat vipassana-meditatie teweeg brengt. Dit heb ik uit eigen ervaring kunnen merken na mijn lange retraites in Birma.
In mijn werk als lichaamsgericht trauma-therapeut, gespecialiseerd in vroegkinderlijk trauma, word ik ook blootgesteld aan de horrorverhalen en de onmacht van mensen die verstrikt zijn geraakt in de trauma-reacties van hun zenuwstelsel. Als ik mij niet bewust zou zijn van mijn eigen copingmechanismes zou ik hopeloos verloren zijn.
En eerlijk gezegd hebt ik in het verleden ervaren wat een hel het kan zijn zijn als je hier als therapeut in terecht komt. Gelukkig kon ik door middel van supervisie, persoonlijke therapie en mijn eigen meditatie-beoefening loskomen uit dit web. Dit beschermt mij tot op heden nog steeds. Ondanks dit heb ook ik het ondertussen twee keer meegemaakt dat een cliënt suïcide heeft gepleegd. Beide keren speelde hierin mee dat de cliënten niet de juiste hulp kregen door de eindeloos lange wachtlijsten en misdiagnoses. Soms is dit eenvoudigweg niet te voorkomen. Eén van mijn supervisoren relativeerde dit terecht door het te vergelijken met een oncoloog. Hoe zeer deze ook probeert zijn patiënten te genezen, is dit niet altijd mogelijk.
Ook al wordt er soms anders beweerd, het went nooit als iemand uit het leven stapt waar je een relatie mee opgebouwd hebt. Voor mij betekent het dat de dag dat ik hier wel gewend aan raak, de dag zou zijn dat ik moet stoppen met mijn werk. Compassie betekent voor mij dat ik mij kan blijven verbinden met het lijden wat ik tegenkom en er zelf zorg voor kan dragen, eventueel met hulp van derden. Je ontkomt er dan niet aan om zelf een meer dan gemiddeld vermogen te hebben om jezelf te reguleren en te doorzien wat lijden werkelijk is.
Dit alles heeft er toe geleid dat ik naast een driedaagse intensieve Trauma Sensitive Retreat voor trauma-survivors, ook een retreat speciaal voor professionals heb ontwikkeld. Hierin leer je als professional ervaringsgericht jezelf te reguleren in contact met het immense lijden van je cliënten. Hiernaast doe je diepgaand zelfinzicht op om heilzame beslissingen te kunnen nemen in het werken met deze kwetsbare groep. Dit helpt om een diepgaande professionele therapeutische relatie op te bouwen die heilzaam is en bijdraagt aan het herstel van het trauma dat op de hechting zit.
Meer informatie over de Trauma Sensitive Retreat voor Professionals vind je hier.
