Vandaag las ik een interview met Jim van Os, hoogleraar psychiatrie en voorzitter van de divisie hersenen bij het UMC Utrecht, over hoe belangrijk de relatie tussen de patiënt en de hulpverlener is.
Van Os stelt dat als je kritisch kijkt naar het bewijs of een evidence based behandeling werkt, dan laat het zien dat mensen in staat zijn tot verandering als er een relatie ontstaat waarin plaats is voor empathie, authenticiteit en conflict. Die verandering gaat langzaam en leidt niet tot genezing, maar tot herstel van perspectief.’
Dit geeft wat mij betreft erkenning en verdieping in wat er nodig is om mensen met psychische problemen te helpen in hun herstel. Wat hierin dus vooral belangrijk is, is specialisme in het existentiële domein, zoals Jim van Os dit zo mooi benoemd.
Dit is precies waar mijn vak begint.
Het existentiële domein gaat over zingeving. Het gaat in eerste instantie vooral over bij iemand aanwezig kunnen ‘zijn’, in plaats van gelijk iets te ‘doen’, zoals een behandelprotocol ‘x’ uitvoeren. Het gaat over echt luisteren en verbinden met het lijden van de ander om te begrijpen waar deze persoon zit. In deze relatie ontstaat er ruimte voor empathie, authenticiteit en conflict. Hierin is herstel mogelijk en dan pas zal de ‘behandeling’ ook werken.
Voor mij gaat het nog verder. Want een relatie aangaan met een mens die psychisch lijdt, kan uitdagend zijn. Het gaat over vertrouwen scheppen maar ook over vertrouwen verdienen. Er wordt van je gevraagd om perspectief te geven maar daar ook eerlijk in te zijn. Als je merkt dat je je vergist hebt, vraagt dit om transparantie en uitleg. Je zult van je ’troon’ af moeten komen en je mens-zijn in de relatie moeten brengen. En precies dit is wat het grote verschil zal maken. In plaats van dat je je achter jouw functie kunt beschermen, ben je net zo ‘naakt’ als degene die voor je zit. Kun je dan nog blijven staan als mens? Heb je dan de veerkracht om je te kunnen reguleren als je blootgesteld wordt aan de verhalen en de emoties van de ander?
Ik geloof er heilig in dat dit mogelijk is, en dat dit essentieel is. Het vraagt alleen een enorme innerlijke kracht en wijsheid. Het is net als een ideale vader of moeder, verbonden met hun kind die ze begeleiden naar volwassenheid en zelfstandigheid.
Dit vraagt een ontwikkeling in zelfregulatie, in moraliteit, in liefdevolle vriendelijkheid, mededogen, medevreugde en gelijkmoedigheid. Het vraagt een ontwikkeling in intuitieve wijsheid en onderscheidingsvermogen waardoor we kunnen relativeren en tegelijkertijd betrokken kunnen blijven.
Misschien denk je nu dat ik hoog van de toren blaas maar ik geloof zeker dat iedere hulpverlener zijn of haar werk vanuit deze kwaliteiten wil doen. Sterker nog, ik geloof dat het de wens van ieder mens is om deze kwaliteit te ontwikkelen.
Uiteraard zijn we allemaal mens, ook ik, met onze beperkingen hierin. Maar als we dit onderkennen en hier eerlijk in zijn naar onszelf en anderen, openen we de weg naar groei in deze kwaliteiten.
Raakt dit je? Kijk dan eens naar de trauma sensitive retreat voor professionals. De thema’s van dit artikel staan in deze retraite centraal.
