Als therapeut gespecialiseerd in het werken met de gevolgen van narcistische mishandeling, kom ik regelmatig mensen tegen die in een disfunctioneel familiesysteem de rol van zondebok (scapegoat) hebben gekregen.
Dit zijn uitdagende en altijd zeer pijnlijke trajecten, omdat de lijdensdruk zo ontzettend hoog is. Deze mensen hebben bijna altijd een vechtersmentaliteit, en stoppen niet om de waarheid aan het licht te krijgen. Het pijnlijke is alleen dat dit een noodzakelijke strategie is om te kunnen overleven in het familiesysteem.
Zij lijden onder de druk dat wat er ook mis gaat in de familie, vaak veroorzaakt door een of twee narcistische ouders, zij de schuld krijgen toebedeeld.
Stel je eens voor hoe het is dat diegenen die het dichtst bij je staan, je familie, je bloedlijn, zich als één front tegen je keren, wanneer je ‘uit de pas’ van het systeem loopt. Dit is ook vaak waar het begint, de zondebok heeft geleerd dat wanneer hij of zij zich aanpast, de schuld op zich neemt, er ‘niets’ aan de hand is. Maar vroeg of laat begint dit te knagen en dreigt de zondebok te bezwijken onder de last van schuld die op zijn of haar schouders wordt gelegd. Dit is het moment dat ze opstaan en voor de waarheid gaan uitkomen. Ze gaan zichzelf uitspreken, in de hoop dat iedereen wakker wordt, maar het tegendeel gebeurt. Het hele systeem gaat zich verzetten, omdat de waarheid te confronterend is.
Wat ik steeds weer zie is dat de zondebok door iedereen labiel en gestoord wordt verklaard. Wat gebeurt er? De zondebok zal al dan niet onder dwang hulp moeten zoeken om te ‘genezen’. De roep om erkenning wordt vervolgens door de hulpverlening niet herkend maar weggezet in het hokje ‘waanideeën’, onbehandelbaar of gewoon een lastig persoon met een aanpassingsprobleem. Dit is extra traumatiserend, omdat dus de instanties die hulp moeten bieden, het tegendeel bereiken.
Mensen die hier onder lijden zijn bijna altijd zwaar getraumatiseerd, al dan niet met dissociatieve verschijnselen of verhoogde psychosegevoeligheid.
Zondebokken ontwikkelen hierdoor meestal het vermogen om zonder hulp van buitenaf met zichzelf een helingsproces aan te gaan. dit is een grote kwaliteit maar ook een kille eenzame weg.
Bijna altijd is er maar één mogelijkheid, en dat is breken met de familie. En een nieuwe veilige ‘familie’ vinden in de vorm van een liefdevolle partner of een andere liefdevolle steungroep.
Het mag in de reguliere zorg veel breder gedragen en herkend gaan worden wat de destructieve effecten van narcisme in families zijn.
Informeer je als professional daarom goed, bijvoorbeeld via de website van Het Verdwenen Zelf https://professionals.verdwenenzelf.org
2 Comments
Ja, het is mij ook overkomen en een paar dagen geleden is het geëscaleerd. Ik kwam te dichtbij voor mijn narcistische zus, ik zat haar op de hielen.
Vorig jaar zat ik een PTSS, vanwege ook een narcist. Ik heb er meerderen getroffen in mijn leven (als baas, als relatie, als zus, als buurvrouw en als zus). In mijn PTSS ben ik de werkwijze vanb narcisten gaan snappen. Ik ben me gaan wapenen met kennis, ik snapte ineens precies hoe de dynamiek werkt. En ik voelde verdriet hoe mijn empathie en begrip, mijn vermogen om altijd meerdere perspectieve te bekijken, juist zo misbruikt worden en tegen me werken in combinatie met narcisten.
Net een paar maanden uit de PTSS en tóch, ondanks alle kennis en ervaring nu wéér in narcistisch drama gezogen. Waar ik vorig begin te zien dat mijn zus narcistische trekken heeft, blijkt het nu zelfs nog veel ernstiger te zijn dan ik dacht. Toen de puzzelstukjes in elkaar vielen, zag ik hoe geslepen en geraffineerd zij de familie tegen me op heeft gezet. Mijn andere zus, een sterke, onafhankelijke vrouw en 35 jaar werkzaam in de psychiatrie, is zo bewerkt en bespeeld dat ze zichzelf kwijt is. Ik zie het, ik herken haar niet meer terug.
Ik ben meesterlijk door mijn narcistische zus buiten spel gezet en het is zo geraffineerd geënsceneerd dat het lijkt alsof ik degene ben die zich van de familie verwijderd heeft. Hoe pijnlijk ook, ik ben zó opgelucht dat ik uit dit zieke systeem ben. Het is eerste wat ik zei na de escalie:”Pfffff, daar ben ik van af.”
Mijn normale zus zit er diep in. Ik kan haar niet meer bereiken, ze zal het proces zelf moeten doen. Zorgelijk, want als het kwartje eenmaal valt en ze ziet wat er werkelijk gaande is, zal ze er getraumatiseerd uitkomen. Dat vind ik echt heel, heel erg, maar het is niet anders, ik kan niet iemand bereiken die zich verzet en niet wil.
Heel kort en krachtig en treffend geschreven. Gelukkig is er steeds meer over narcisme te vinden waardoor de zondebokken (zoals ik) zich eindelijk kunnen losworstelen van de lasten die op onze schouders werden en worden gelegd (want de narcisten zullen er niet mee stoppen, het is aan ons om dit te doorzien en de verantwoordelijkheid terug te leggen daar waar ie hoort). Door te leren over narcisme heb ik de hoop iets te kunnen oplossen (want ik stond in de schuld, dus ik moest het oplossen) opgegeven, omdat narcisten helemaal niets willen oplossen!! Zij willen iemand de schuld geven, verder dan dat gaat hun oplossend vermogen niet! Zij verliezen liever kun kind , dan dat ze naar hun eigen aandeel zullen kijken, en hangen daarna het slachtoffer uit waardoor de schuld wéér bij het kind wordt gelegd. Deze vicieuze cirkel is pas te doorbreken na inzicht in narcisme. En inderdaad: wegwezen. Op weg naar de vrijheid! no more toxic relations!